Ten opuszczony dwór w Wojczycach na Dolnym Śląsku od dawna rozpalał naszą wyobraźnię. Wszystkie zebrane dotąd przez nas informacje na jego temat były bardzo skromne. Ta prowincjonalna, dawna rezydencja , która od lat niszczeje w zarośniętym parku w tej małej wiosce, była niegdyś domem słynnej Clary Immerwahr, której historia porwała nas bez reszty. I właśnie zdobycie tej informacji zdecydowało o tym, że zajęłyśmy się tym tematem.
Dwór w Wojczycach to jedno z tych miejsc, do których wybieramy się z aparatem aby ocalić od zapomnienia to, co może niebawem zniknąć z powierzchni ziemi. Wiedzieliśmy bowiem, że budynek jest mocno nadszarpnięty czasem. Wybrałyśmy się tam rowerami, zwabione tajemnicą…
Dwór w Wojczycach
Kiedy wjechałyśmy na teren dawnego majątku od razu poczułam, że mamy przez sobą niezwykłą przygodę z historią. Byłyśmy ciche. Postawiłyśmy rowery pod drzewem i każda z nas zaczęła własną, osobistą lustrację terenu. Ines zniknęła z psem na tyłach budowli, a ja przyglądałam się jej od frontu i zaczęłam fotografować.
Opuszczony dwór stoi w parku, który dziś jest prawdziwą dżunglą. Tuż obok, za ścianą drzew mieszkają ludzie. Nie widać już teraz tego, jak kiedyś park mógł zdobić to miejsce. Odnalazłyśmy tam tylko kilka naprawdę starych drzew i klika stawów. Dwór w Wojczycach jest straszny. Teraz jest mroczny. Tajemniczy. Przerażający. Wszystkie wejścia są zamurowane. Podobnie rzecz ma się z oknami na parterze. Na piętrze powybijane szyby i zapewne duchy przeszłości.
Widać wyraźnie, że jego wygląd został zmieniony. Brakuje zdobień, które niewątpliwie miał, bo bryła nie jest prosta, a raczej fantazyjna, choć teraz nie jest to takie oczywiste.
Fotografujemy w milczeniu, a potem wybieramy miejsce na chwilowy postój. Wyciągam z plecaka radlery i rozsiadamy się na dworskim ganku. Bo tam jest wejście do domu. Tym przejściem przechodził każdy, kto kiedykolwiek tam mieszkał. To miejsce spotkania przeszłości z teraźniejszością. Portal łączący nas z tą historią. Rozsiadamy się wygodnie i zaczynamy węszyć w zakamarkach historii. Szukamy w internecie informacji, ale ani o samym dworze ani o wiosce nie dowiadujemy się za wiele. Pierwotna nazwa Wojczyc to Polkendorf. Pałac, park i folwark podobno wpisany jest na listę zabytków. I dalej – Ines czyta głośno- W Wojczycach urodziła się…
Clara Immerwahr. Kobieta naukowiec
Posłuchajcie…
Clara studiowała na Uniwersytecie Wrocławskim. Uzyskała tytuł doktorski magna cum laude. Żadna kobieta przed nią nie osiągnęła aż tak wiele na tej uczelni. Stopień naukowy wyróżniał ją wśród innych dam. Stała się intelektualną amazonką. Kobietą o ogromnych horyzontach. Nie było jej łatwo w czasach, kiedy białogłowa winna zajmować się damskimi sprawami miast nauką, która wtedy ciągle jeszcze dla kobiet była nieoczywista i nie zawsze osiągalna. Pamiętajmy, że Clara urodziła się 1870 roku. Rok po uzyskaniu stopnia naukowego, czyli w 1901 roku wyszła za mąż za niesławnego albo nad wyraz sławnego – Fritza Habera. Była jego żoną i asystentką. Wtedy to przestała być kobietą czynu. Nikt już nie interesował się jej sposobami myślenia i intelektem. Była po prostu żoną Habera, tłumaczką testów słynnego chemika i znanej osobistości.
Dwór w Wojczycach. Samobójstwo Clary
Fritz podczas pierwszej wojny światowej zajmował się gazami bojowymi. Objął kierownictwo nad wszystkimi badaniami w tej dziedzinie. Przyczynił się do śmierci wielu ludzi. Prowadził badania na żywych zwierzętach. Po użyciu śmiercionośnych gazów na froncie, sam opisywał ich działanie, obserwując umierających w cierpieniach żołnierzy. Clara potępiała pracę swojego męża i nie bała się mówić o tym publicznie. Oczywiście nie wpływało to korzystnie na ich małżeństwo. Kiedy pod Ypres gaz wyprodukowany przez Habera zabił tysiące francuzów, Clara popełniła samobójstwo. Działo się to 1915 roku.
Fritz Haber. Znany jako Doktor Śmierć
W trzy lata później Fritz został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie chemii za syntezę amoniaku z azotu i wodoru. Haber po śmierci Clary nie przestał eksperymentować ze śmiercią. Cyklon B jest jego największym osiągnięciem, dzięki któremu zapisał się na kartach historii jak Doktor Śmierć. Po dojściu do władzy przez Hitlera, Haber bardzo mocno wspierał ideę faszyzmu, jednak jego żydowskie pochodzenie wyeliminowało go z roli, którą dotąd odgrywał na akademickim stołku. Jego życiowe osiągnięcie – Cyklon B – zabijał w niemieckich obozach koncentracyjnych. To jednak nie sprawiło, że Adolf Hitler go polubił…
I tak oto siedząc tam, na zrujnowanym ganku tego dworu, przeżyłyśmy wstrząsające losy Clary, która mieszkała w tym domu. Zastanawiałyśmy się, czy rzeczywiście mogłoby to być możliwe? Wiedziałyśmy na pewno, że przyszła na świat w Wojczycach, a skoro urodziła się w tej malej wiosce i jej rodzinę stać było na to, aby ją kształcić – rodzice Clary musieli mieć pieniądze. A ten opuszczony dwór i resztki istniejącego gospodarstwa to jedyne ślady większej inwestycji na terenie tej miejscowości. Majątek i dom z końca XIX wieku. Czasy i miejsce pasują do okoliczności, o których wspominamy. Raczej nie ma mowy o najmniejszej pomyłce.
Gdybyśmy tu nie przyjechały, nie szukałybyśmy opisu pałacu i jego historii. Nie namierzyłybyśmy Clary, która jako kobieta, w swoich czasach osiągnęła więcej niż innym paniom mogłoby się marzyć. Niestety wyszła za mąż, i to było jej wielkim życiowym błędem. Małżonek narzucał jej styl życia, który celował w obowiązki i macierzyństwo. Sam podobno był zimnym pracoholikiem. Jednak świat nie zapomniał o Clarze, która stała się symbolem moralności i odpowiedzialności ludzi nauki. I my jej nie zapomnimy…
W parku zaczynało robić się ciemno. Wieczór podsycił wrażenia. Klimat tego miejsca oraz to o czym właśnie rozmawiałyśmy napełniło nas duchem historii. Jak dobrze spędziłyśmy czas. Nie zmarnowałyśmy tu ani chwili. Znalazłyśmy się w niezwykłych okolicznościach na zwykłej rowerowej wycieczce za miasto. Przeniosłyśmy się w lata, których ludzie nie wspominają zbyt często. Poznałyśmy wartościową osobę w postaci Clary. Balansowałyśmy między dawnymi, a nowymi czasy. Tak jak lubimy. A ten opuszczony dwór okazał się pomnikiem niezwykłej historii.
