GOSZCZ. Spalony pałac Reichenbachów

Goszcz jest miejscem niezwykłym. Jego zaplecze historyczne wraz z ciągle jeszcze istniejącymi dowodami jego świetności, w postaci resztek jednego z najwspanialszych pałaców w Europie, do dziś nieustannie wabi miłośników zabytków i historii Dolnego Śląska.

Goszcz położony jest niedaleko Twardogóry, sześćdziesiąt kilometrów od Wrocławia. Wspomniany wcześniej pałac to dawna rezydencja Reichenbachów. Dziś – to ruina w opłakanym stanie. Dawniej – rokokowe cudo.

Dominialny majątek w Goszczu niezaprzeczalnie ma swoją kulturową i historyczną wartość, a mieszkańcy tejże miejscowości wydają się być dumni ze swojego lokalnego skarbu. Jednak rzeczywistość głównie opiera się tam o zgliszcza, które czynią z tego miejsca atrakcję jedynie dla nielicznych. Takich jak my, którzy kochają buszować wśród ruin i biadolić potem nad ich marnym losem. Pomimo ogromu zniszczenia, zrujnowany pałac w Goszczu to jedno z najpiękniejszych miejsc. jakie odwiedziliśmy na Dolnym Śląsku.

Płonąca historia dawnej rezydencji Reichenbachów   

Olśniewający i niemal królewski przepych rezydencji trwał od 1755 do 1947 roku. Niemiecki graf uwielbiał otaczać się luksusem i zapewne jego dom stał się jego obsesją, a bogactwo pasją. Niewątpliwie szczycił się swoim majątkiem i choć nie mieszkał w stolicy kultury, sam jakoby stworzył ją w miniaturze na „swoim podwórku”. Wojna w niczym nie zaszkodziła budowlom majątku. Pałac przetrwał burzę, która oszczędziła go cudem. Po wojnie jednak dopadło go przeznaczenie i spłonął. Szabrowano go przedtem, szukano skarbów w jego murach. 

Innymi słowy, choć pałac był niezwykłej urody, to nie potraktowano go ulgowo i skończył jak sporo innych na Dolnym Śląsku. Niszczono i rabowano co się dało. Dzieła sztuki, które były wyposażeniem rezydencji zniknęły w tajemniczych okolicznościach. Rodzinny grobowiec potraktowany został bez pardonu, a budowle należące do posiadłości – wyburzono. Dziś Goszcz nieco odradza się z ruin. Podjęto decyzje o restauracji niektórych z ocalałych  budynków. Zespół pałacowo parkowy objęty został większą uwagą gminy Twardogóra.

Goszcz jest wioską, ale nie zawsze tak było.

W XVII wieku posiadał prawa miejskie i herb. Wygląda na to, że przeznaczenie tej niewielkiej miejscowości kierowało się ku karierze i świetności. Prowadzona tam gospodarka Reichenbachów też do mało ambitnych nie należała. Goszcz najwyraźniej minął się z przeznaczeniem i dziś jest jedynie małą wioską z prześwietnie zapowiadającą się przyszłością, której już nie może doścignąć.

Świątynia dla Reichenbachów

Odwiedzenie Goszcza mieliśmy w planach już od kilku miesięcy. Na teren dawnego majątku weszłyśmy od strony parku, omijając główny wjazd. W chwilę potem stałyśmy przy kościele dworskim. Bryła ta świątynna, ongiś prezentowała się zapewne bardziej pysznie. Dziś pycha ta została w niej unicestwiona i teraz stoi tam całkowicie rozgrzeszona. Ten protestancki dom modlitwy dopasowany był do majestatu Reichenbachów, bo choć to przybytek luterański, to do skromnych nie należał. 

Za zamkniętymi drzwiami kościoła

W chwili obecnej ta architektoniczna perła Dolnego Śląska jest mocno naruszona czasem. Nikt już nie przychodzi tam z potrzeby modlitwy. Dziś to kościół z zamurowanymi oknami i zamkniętymi na cztery spusty drzwiami. Nikt z zewnątrz nie ma do niego dostępu.

W ścianach tego przybytku, w szczelinach między cegłami ukryły się nuty z pieśni ewangelickich. Z balkonów nadal słychać szepty modłów, a słowa modlących utonęły w swoim czasie. Kazań już nie słychać, ale ich przesłania ciągle żywe są w tamtym miejscu. Snują się treści ich między balasami na emporach. Wiją się po niemiecku po schodach ambony. 

Wejście do środka jeszcze kilka lat temu było możliwe. Teraz potrzeba zezwolenia, o które niestety nie zadbałyśmy. Dysponujemy jednak fotografiami, które udostępnił nam nasz Czytelnik, mieszkaniec  Goszcza. Serdecznie pozdrawiamy z tego miejsca Łukasza.

Sarkofagi

Sarkofagi przez lata całe były fotografowane przez miłośników takich klimatów. Trumny były atrakcją. To dla wielu była przygoda z dreszczykiem. Teraz jednak już ich tam nie ma. Podobno przeniesiono je na cmentarz, do Mauzoleum Reichenbachów. Czy w trumnach wówczas znajdowały się szczątki zmarłych? Tego się nie dowiedziałam. Sądzę jednak, że jest to mało prawdopodobne. 

Goszcz. Z przewodnikiem i bez

Podczas obchodu wokół kościoła podszedł do nas starszawy gość. Wypatrzył nas zapewne już dużo wcześniej i szedł za nami aż do parku. Okazał się bardzo chętnym do rozmowy i do roli przewodnika. To on uświadomił nam, że  do starego kościoła nie wejdziemy bez zezwolenia. Nie ma nawet najmniejszej szpary, przez którą można by się tam przecisnąć. Wiemy to na pewno, ponieważ dokładnie wszystko sprawdziłyśmy. Nasz przewodnik poinformował nas również, że w związku z sakralną budowlą są plany. Podobno niedługo będzie remontowana.

Z ogromną przyjemnością lustrowaliśmy teren. Nasz przewodnik, który chwilę wcześniej nas opuścił opowiadał swoją wersję wydarzeń dotyczącą pożaru, który strawił pałac. Mówił, że po wojnie „ruscy pogonili kota Reichenbachowi” i wojsko sowieckie zajęło budynek. Następnie „łapę na pałacu położyli lokalni”. W święta Bożego Narodzenia 1947 pałac spłonął. Podobno podpalenie było celowe. W ten sposób chciano ukryć grabieże, których tu dokonywano. Zanim nasz przewodnik na zawsze nas opuścił, polecił lustrację parku dominialnego i odwiedzenie starego cmentarza, na którym spoczywają członkowie rodu Reichenbachów.

Goszcz niczym warownia 

Na dziedziniec pałacu, który podobno stanął na fundamentach średniowiecznego zamku, prowadzą trzy bramy. Było tam jak w warowni. Mur, jakby obronny, bramy wjazdowe, dawniej zapewne z kratami, wieżyczki, w których bez problemu mogły zawisnąć dzwony, bijące w razie potrzeby na alarm. Dziedziniec w kształcie czworoboku ciasno był zamknięty i mógł stworzyć enklawę bezpieczeństwa w razie napaści. Nigdzie wcześniej nie widziałam czegoś podobnego przy budowlach tego typu. To wszystko bardziej pasowało do założenie obronnego aniżeli do luksusowego, „cukierkowego” pałacyku, pełnego przerostu ambicji swojego właściciela.

Park goszczański

Do Goszcza przyjechałyśmy rowerami. To była kilkudniowa, wakacyjna trasa szlakiem zabytków dolnośląskich. Omijałyśmy wówczas wszystko co komercyjne, i zaglądałyśmy do takich właśnie miejsc, jak to opisywane tutaj. Po lustracji terenu pałacowego, wybrałyśmy się do parku dominialnego. Tam było bardzo cicho i spokojne. Choć to teren publiczny dziś, nie spotkałyśmy tam żywej duszy. Tylko woda, zielona trawa, starodrzew, wąskie mostki, ruiny amfiteatru, niebo niebieskie, ptasie trele… Ech… Przyjedźcie tam i sami zobaczcie! 

I to już koniec tej naszej historii z drogi. Goszcz przywitał nas swoją baśnią i utulił ogrodową sielanką. Ruiny pałacu wydają się nadal płonąć. Trawią je do dziś niespełnione ambicje ostatniego pana na tych włościach. Fundamenty rezydencji dyskretnie opowiadają o bardzo starej warowni, która ongiś stała na tym miejscu. Tyle tu wątków do zbadania…