MICHAŁÓW. Zamek na wodzie i dobra rycerskie

Michałów jest naprawdę nieduży. Zawsze musiał taki być, ponieważ na jego terenie niewiele dziś zastać można nowości. W miejscowości przeważa zabudowa XX wieczna i gdyby nie asfaltowa droga z malowanymi na niej liniami, można by poczuć się tam jak sto lat temu…

Powiat średzki, gmina Środa Śląska

Pomimo niewielkich rozmiarów, Michałów nie jest odosobniony. Położony przy dość ruchliwej trasie, pozostaje w ciągłym połączeniu z otaczającymi go miejscowościami. Jest w nim jednak jakaś ukryta cisza. Zawsze ją wyczuwam, kiedy przejeżdżam przez tę leciwą osadę.

W moim pojęciu fakt, że wioska nie rozrosła się na przestrzeni wieków, jest jej dużym atutem. Zachowała swoją tożsamość, choć dzisiaj mało kto o niej słyszał. Ongiś, podobnie jak teraz, zwano ją wsią Michała (Michaelis villa). Na jej terenie znajdował się majątek rycerski (Rittergut) i zamek (Schloβ). Warownia otoczona była fosą. Założenie to obronne rysował Wernher jeszcze w XVIII wieku. Klikajcie TUTAJ i sami się przekonajcie.

Niewielkie rozmiary osady, jej malownicze położenie wśród pól, oraz dzieje przepełnione tajemnicą tworzą niesamowity klimat. Wszystko to jest jednak nieco niedoceniane, ponieważ Michałów nie jest atrakcją turystyczną w najmniejszym nawet stopniu. Samochody mijają go obojętnie, traktując jak powietrze. I dobrze! Dzięki temu wszystko, co jest tam do odkrycia, będzie tylko moje…

Michałów. Kim był Michał?

Michał założył tę osadę z końcem XII albo na samym początku XIII stulecia. Wiemy jedynie, że w 1305 roku wymieniono jej nazwę na dokumencie, ale koloniści z Niemiec przybywali w te strony już wcześniej, więc bardzo możliwe jest, że i Michałów istniał, zanim o nim napisano. Biorąc pod uwagę ufortyfikowane założenie, najprawdopodobniej Michał był rycerzem. Jednak nie ma na to żadnych dowodów. Historia opowiada nam również o podobnych obiektach obronnych z tego terenu, w których rezydowali na przykład sołtysi.

Dlaczego myślę tak śmiało, że Michał pochodził z Niemiec? Gruntuje mnie w tym przekonaniu czas, w którym Michałów zostaje uwieczniony na piśmie. Tutaj wówczas były tylko lasy. Książę Henryk Brodaty zapraszał na Śląsk nowych lokatorów po to, żeby osiedlali się na tej ziemi i oni w tym właśnie czasie licznie tu przybywali. Zakładali nowe folwarki, wsie i miasta. Karczowali bory, uprawiali ziemię.

Teraz muszę podkreślić, że ten przykład bardzo wyraziście mówi o tym, jakie znaczenie może mieć imię, zwłaszcza dobre. W przypadku Michała z Michałowa przetrwało ono ponad 800 lat. Wydarzyło się to w takiej małej wsi, o której nie słychać w wielkim świecie. Nazwa miejscowości najsampierw zapisywana była po łacinie, potem po niemiecku, a kiedy nadeszedł czas po II wojnie światowej — nic się nie zmieniło, poza polskim jej brzmieniem. O takie imię naprawdę warto zawalczyć, skoro wieki mijają, a ono nie umiera.

Rittergut i Schloβ

Jak więc już wcześniej wspomniałam, nie ma zbyt wielu dokumentów w archiwach o tej leciwej osadzie, która stanowiła w przeszłości dobra rycerskie. Mogły stać się one nimi nawet wtedy, gdyby okazało się, że Michał nie był szlachcicem. Sołtysie ufortyfikowane majątki były bardzo chętnie kupowane przez rycerzy w tamtym czasie, a więc w przeszłości Michałów mógł jak najbardziej przejść podobną metamorfozę, która potem w tej formie ocalona została przez kronikarzy. W pierwszej połowie XVIII wieku w posiadłości tej urządzają się von Lanskronowie. Wtedy już najprawdopodobniej na miejscu dawnego zamku bądź wieży obronnej stanął dzisiejszy dwór. Sądząc jednak po jego sylwetce, niezwykle prostej i zwięzłej bryle, dawny obiekt warowny nadal tam jest. W fundamentach pałacowych.

Do dziś widoczne są relikty fosy, która przez setki lat otaczała starą fortecę. Pałac już w XIX stuleciu został przebudowany i nie wiemy, jak wyglądał wcześniej. Ewolucja ta od zamku do barokowej rezydencji nie została ocalona na żadnej rycinie. Dzisiejszy wygląd dworu to efekt czasu powojennego. Przed rokiem 1945 wyglądał tak…

Zawsze był taki surowy, nawet w barokowym przebraniu. Moim zdaniem do dziś w nim mieszka stary zamek Michała.

Westchnienie przeszłości

Teraz w obiekcie zabytkowym znajdują się mieszkania prywatne. Nie można więc zwiedzać pałacu ani przylegającego do niego dawnego parku dominialnego. Ta enklawa zieleni nie była duża. Wszystko tam opowiada o czasach, kiedy miejsce to spełniało funkcję fortu. Jednak patrząc na to co zostało z przypałacowego ogrodu, można ulec wrażeniu, że kryje on jeszcze wiele tajemnic.

Rosnące tam bluszcze tak właśnie rozpalają wyobraźnię.

Z folwarku również niewiele zostało z zabudowy.

Wszystko tam uległo tak ogromnym zmianom, że teraz pałac w Michałowie prawie nie przykuwa uwagi przez wzgląd na atrakcyjność bryły. Myślę, że wielu z Was przypomni sobie, że mijało tę miejscowość i nic tam ciekawego ich nie zatrzymało. To o czym tu piszę, można dziś zobaczyć jedynie przez pryzmat wiedzy o tym miejscu. Jest więcej warte od niejednej wystylizowanej na eklektyczne ciacho, odpicowanej rezydencji, która fundamenty swoje ma z buraków cukrowych. Tutaj mamy do czynienia z odległą historią, kiedy fosa okalająca założenie obronne była koniecznością, jeżeli komuś zależało na przeżyciu. To cenne dziejowo miejsce w mojej Małej Ojczyźnie.

Michałów. Cmentarz na wzgórzu

Pamiętam go jeszcze tak bardzo zarośniętym, że kiedy go zwiedzałam, podarłam sobie tam ubranie, a ciernie poraniły mi ręce i twarz. Jednak już od dawna jest to jedynie historia. Dziś tę zabytkową nekropolię wiejską zastać można w takim stanie, jak widać na fotografiach.

Teren został odchwaszczony, a potem nieustannie koszony. Ocalono tam wszystko, co można było uratować.

Jest to miejsce niezwykłe, ponieważ najczęściej podobne akcje z czyszczenia takich terenów kończą się na jednym lub dwóch zrywach, ale w Michałowie praca, która została wykonana na zabytkowym cmentarzu, jest cały czas kontynuowana. Można tam przyjechać i zwiedzić ten dziewiętnastowieczny pomnik historii wsi.

Nekropolia znajduje się na wzgórzu, z którego widać całą okolicę jak na dłoni. Wiosną słychać tam skowronki, a wiatr porywa włosy. Jadąc ze Środy Śląskiej mały cmentarz jawi się już z daleka, gdy tylko opuści się Cesarzowice. Góruje nad nim majestatyczny, wysoki krzyż. Michałów skrywa swoje tajemnice i niechętnie o sobie opowiada. Postanowiłam więc, że ja to zrobię za niego…

Czy wiesz, że Nieustanne Wędrowanie to nie tylko blog, ale również książki? Tradycyjne, papierowe, pachnące przygodą :). Poniżej znajdziesz o nich informacje. Polecamy zajrzeć!

Artykuł zawiera autoreklamę