Pstrąże — nieistniejące miasto-widmo na Dolnym Śląsku

Jeszcze całkiem niedawno w Pstrążu można było zobaczyć pozostałości po byłych mieszkańcach wsi oraz po stacjonujących tam siłach zbrojnych Niemiec i ZSRR. Miejsce to cieszyło się ogromną popularnością, było często fotografowane i opisywane na blogach. W niektórych obiektach dało się znaleźć stare kalendarze, plakaty i inne przedmioty świadczące o tym, że toczyło się tam życie. Dziś po tym wszystkim został jedynie pusty plac i okruchy historii, które postanowiłam zebrać w jedną całość. 

O co tyle szumu?
Pstrąże, Strachów, opuszczone miasto — ten zakątek Dolnego Śląska wzbudza zainteresowanie wielu osób, choć niestety w 2016 roku został on zmieciony z powierzchni ziemi. Choć o opuszczonych obiektach trudno mówić, że są one komercyjne, to Pstrąże właśnie takie było. Amatorzy urbexów, miłośnicy historii i — na nieszczęście — wandale odwiedzali miasto-widmo niezwykle tłumnie. Wszystko rzecz jasna ze względu na fakt, iż było ono jednym z największych punktów tego typu na mapie całej Polski. To oczywiste, że mimo swojej sławy wciąż pozostawało ono puste. Nikt nie wpadł na to, aby rozwinąć tam działalność turystyczną. Nic to dziwnego — budynki groziły zawaleniem, a samo wejście na teren miejscowości było wzbronione, czym rzecz jasna nikt się nie przejmował. Co ciekawe, Pstrąże nigdy nie zasługiwało na to, by nazywać je miastem. Zawsze było ono wsią, obecnie położoną w województwie dolnośląskim, w powiecie bolesławieckim.

Pstrąże — słynne miasto-widmo na Dolnym Śląsku

Na terenie opuszczonej miejscowości znajdowało się 8 bloków mieszkalnych.

Rok 1305
Pierwsze wzmianki dotyczące istnienia Pstrąża pochodzą z 1305 roku. W dostępnych dokumentach jest mowa o tym, że miejscowość stanowiła wówczas element dóbr kliczkowskich i nosiła nazwę Pstransee. Nazewnictwo wsi kilkukrotnie zmieniało się na przestrzeni lat, jednak zawsze krążyło ono wokół pierwotnej wersji. Niemiecka nazwa miejscowości brzmi tak samo, jak ta z 1305. W późniejszych latach — w okresie od 1933 do 1945 — zmieniono ją na Strans. Z kolei w języku rosyjskim (Страхув) jej pierwotne brzmienie uległo dość sporej zmianie — Strachów. Biorąc pod uwagę fakt, iż w przyszłości miało ono zostać opuszczone, rosyjska wersja może uchodzić na przewidzenie tego wydarzenia.

Pierwsze wzmianki o Pstrążu

Pstrąże położone jest nieopodal Bolesławca, niemalże na granicy województw dolnośląskiego i lubuskiego. 

Przełom wieków XV i XVI
Jeśli wierzyć dokumentom, które dotyczą wczesnego okresu istnienia Pstrąża, to na przełomie wieków XV i XVI miał znajdować tam mały zamek obronny. Zapewne stał on wówczas na grodzisku i przypominał bardziej wieżę rycerską niż faktyczne zamczysko. Mógł on być również rodzajem ewolucji wspomnianej wieży. Taka praktyka była częsta w VII i VIII wieku — z tego okresu pochodzi większość średniowiecznych śladów na terenie Dolnego Śląska, są to m.in. grodziska i krzyże pokutne. Obecnie większość tych punktów jest trudna do odszukania, ponieważ powoli pochłania je przyroda. Nie mniej tego można wśród nich znaleźć perełki zasługujące na szczególną uwagę. Mam na myśli np. zabytki z Bagna (woj. dolnośląskie, powiat trzebnicki), czy też nieistniejącej już wsi Jabłonki (woj. dolnośląskie, powiat średzki). Tak czy inaczej — w Pstrążu dziś nie ma ani śladów po dawnych fortyfikacjach, ani innych śladów wskazujących na to, że w przeszłości wieś była zamieszkiwana przez ludzi.

Niewielki zamek na terenie Pstrąża

Patrząc na mapę satelitarną nietrudno dostrzec, że w miejscu, w którym jeszcze kilka lat temu znajdowały się zabudowania miejskie Pstrąża, obecnie jest jedynie kilka pustych placów. 

Lata od 1865 do 1900
Część budynków w Pstrążu została w 1865 roku strawiona przez pożar. W pustych miejscach, które pozostały po obiektach, mieszkańcy miejscowości i pobliskich wsi wypasali bydło i owce. Nie zabrakło tam też ludzi z żyłką do robienia biznesu — wiele osób wytapiało żelazo z przedmiotów, które zostały zniszczone przez płomienie ognia.

Pożar w Pstrążu i codzienność mieszkańców

Jeszcze kilka lat temu można było „zwiedzić” większość budynków w Pstrążu. Oczywiście wymagało to podjęcia sporego ryzyka i złamania kilku zasad bezpieczeństwa. 

rok 1901
Na początku XX wieku ruszyły prace mające na celu przebudowę wsi i dostosowanie jej do potrzeb armii z Niemiec. Wzniesiono wówczas koszarowce, budynki stajni i doprowadzono do miejscowości bocznicę kolejową, która stanowiła główny portal do kontaktu z cywilizacją (bocznica była pociągnięta z Leszna Górnego, położonego w województwie lubuskim). W tym samym okresie wybudowany został również wykonany z betonu most nad rzeką Bóbr. Wspomniane wcześniej garaże po zakończeniu I wojny światowej zmieniły swoją funkcję — zostały przemianowane na garaże.

Przebudowa wsi pod potrzeby Armii Niemieckiej

Obiekty na terenie Pstrąża.

10 lutego 1995 r.
Kiedy wojska niemieckie zostały zmuszone do opuszczenia Pstrąża, most nad Bobrem został wysadzony. W 1945 roku na teren wsi wkroczyła Armia Radziecka. W tym czasie miejscowość została odcięta od Polski. Części drogowej do mostu nie odbudowano, co było dość wymownym komunikatem do Polaków, że nie wolno im schodzić na teren Strachowa. Wieś zniknęła z oficjalnych map, dosłownie niemalże zapadła się pod ziemię. Część zamieszkiwana przez ludność cywilną została odgrodzona od części zajmowanej przez wojskowych. Absolutnie wszystko co było i działo się po stronie wojskowej pozostawało enigmą — nic nie wychodziło poza teren jednostki. Jakiś czas temu napisał do nas Czytelnik, który podzielił się informacją, jakoby w omawianym okresie pułki sklepowe w Pstrążu uginały się pod ciężarem produktów spożywczych, podczas gdy w Polsce znajdowały się na nich głównie ocet i musztarda. Według niektórych w miejscowości, w czasie okupacji radzieckiej, przechowywano bomby atomowe, jednak to nigdy nie zostało udowodnione, więc pozostaje w dziale z legendami miastowymi.

Wkroczenie wojsk radzieckich

Opuszczone bloki zamieszkiwane w przeszłości przez ludność cywilną.

Lata od 1948 do 1951
14 BAC, czyli związek taktyczny artylerii ciężkiej ludowego Wojska Polskiego została powołana do życia w 1947 roku. Zaledwie 12 miesięcy później jednostka zaczęła stacjonować w Strachowie (dzisiejszym Pstrążu). Trwało to aż do lipca 1951, kiedy to została przeniesiona do położonego 20 km dalej Bolesławca. W roku 1956 BAC uległo reorganizacji, co w efekcie przyniosło 14 Brygadę Artylerii Armat. Niestety — w rok później okoliczności odwilży i konieczność zredukowania etatów w wojsku poskutkowały rozwiązaniem jednostki.

Zawłaszczenie przez 14 Artylerię Brygadę Artylerii Ciężkiej Wojska Polskiego

Eksploracja bloków mieszkalnych w Pstrążu.

Na terenie Pstrąża stacjonowały m.in.:

• 510 samodzielny szkolny pułk czołgów, który w roku 1989 został przeniesiony do Kamieni położonej nieopodal Leningradu;
• 76 Orszański pułk czołgów — funkcjonował w Pstrążu przez dwa lata (1989-1991) i został do niego przeniesiony ze Świętoszowa (woj. dolnośląskie, powiat bolesławiecki, gm. Osiecznica);
• 255 Wołgogradzko-Korsuński pułk Gwardii imienia generała pułkownika Michała Szumiłowa, który stacjonował w Pstrążu do końca października 1982;

• 144 pułk zmechanizowany w latach 1982-1992;
• 27 baza rakietowo-techniczna, która opuściła teren Pstrąża w 1990;
• 8 Orszański pułk czołgów Gwardii — okres, w którym stacjonował jest nieznany;
• samodzielny batalion remontowy w latach od 1989 do 1991. 

Pstrąże pozostawało pod władzą Armii Radzieckiej do roku 1992. W dwa lata póżniej — w 1994 roku — oficjalnie zostało ono przejęte przez polską administrację. 

Miejscowość była już wtedy pod stałym nadzorem Wojska Polskiego, które dbało o to, by wieś spełniała w przyszłości normy pozwalające na jej planowane zasiedlenie. Jednak w 1995 roku porzucono pomysł jej zaludnienia i postanowiono o tym, że Pstrąże zostanie poligonem wojskowym. Wówczas przestano pilnować tego miejsca, co spowodowało, że powoli zaczęło ono popadać w ruinę. 

Kiedy już zostało zupełnie rozgrabione zyskało sławę jako miasto-widmo — było ono jednym z najchętniej odwiedzanych punktów przez amatorów urbexowania. 

Choć obecnie Pstrąże jest jedynie wspomnieniem, wciąż wzbudza ono ciekawość u wielu osób. Nic to dziwnego, ponieważ w istocie miejscowość związana była z licznymi legendami i zadziwiającymi historiami

Obiekty, które znajdowały się w opuszczonym mieście:

• 8 bloków mieszkalnych;
• budynek przedszkola,
• Kawiarnia „Bajka”,
• plac zabaw dla dzieci,
• plac sportowy,
• Szkoła Ośmioletnia nr 53,
• kotłownia,
• stanowiska rakietowe,
• Węzeł Łączności „Monografia,
• bocznica kolejowa,

• domy korpusu oficerów,
• koszary wojskowe,
• biuro przepustek wojskowych,
• budynek aresztu,
• kilka punktów kontrolnych,
• hotel dla oficerów,
• budynki, w których odbywały się szkolenia,
• poczta,
• ośrodek zdrowia,

• stadion do gry w piłkę nożną,
• basen otwarty,
• Garnizonowy Dom Oficerski, 
• liczne sklepy,
• kilka obiektów spełniających funkcję magazynów,
• Klub „Kadet”,
• budynki gospodarcze,
•  pomnik Włodzimierza Lenina,

• hala sportowa,
• szkoła dla chorążych,
• klub połączony z biblioteką,
• budynek pralni,
• ogromna kuchnia,
• place z trybunami dla kibiców, 
• garaże dla pojazdów wojskowych (np. czołgów),
• warsztaty.

Co było dalej?

Lata mijały, a Pstrąże popadało w coraz większą ruinę. Z czasem zupełnie przestało ono spełniać jakiekolwiek normy pozwalające na zamieszkanie opuszczonych budynków. To strasznie smutne, że w kraju, w którym tak wielu ludzi nie ma własnych czterech ścian, władze wolą porzucić miejsca takie jak Pstrąże, a następnie je wyburzyć, niż oddać w ręce prywatne i ocalić w ten sposób od zapomnienia. We wsi przez jakiś czas znajdowały się magazyny wojskowe i odbywały manewry Wojska Polskiego, wojsk specjalnych, policji i straży pożarnej. W 2016 roku obiekty znajdujące się w tym zakątku województwa dolnośląskiego, zostały rozebrane.

OPUSZCZONE MIASTO. Nieistniejące Pstrąże, niedaleko Bolesławca

Aneta31 sierpnia 20190 Historycznypowiat bolesławieckiOpuszczone miasto to wymarzony cel wyprawy. Bardzo chciałam zobaczyć to posowieckie osiedle, które od wielu lat niszczało wśród otaczającej go roślinności. Miejsce to otaczała legenda, pełna …Czytaj dalej

Jeśli chcesz zobaczyć Pstrąże na starych widokówkach:

Kliknij tutaj